– Panie mecenasie, a jakobyśmy ich tak teraz zaczęli ścigać „peruwianką”?
– Czym?
– No, „peruwianką”, że żona dłużnika będzie nam musiała oddać ten dom, co na nią przepisał.
– A, „paulianką”. Ma pan na myśli skargę pauliańską. Powództwo z artykułu 527 Kodeksu cywilnego. A co pan o nim wie?
– No, niewiele…
– Już zatem tłumaczę:
Skarga pauliańska to narzędzie, które chroni wierzycieli przed nieuczciwym działaniem dłużników. Jeżeli dłużnik pozbywa się majątku, aby uniknąć odpowiedzialności, skarga pauliańska pozwala uznać taką czynność prawną za bezskuteczną wobec wierzyciela. Dzięki temu możliwe jest prowadzenie egzekucji z majątku, który formalnie nie należy już do dłużnika, ale w rzeczywistości został przeniesiony (czyli darowany, sprzedany) na inną osobę.
Czym dokładnie jest skarga pauliańska?
Skarga pauliańska (actio pauliana) to roszczenie cywilne, uregulowane w art. 527–534 Kodeksu cywilnego, przysługujące wierzycielowi w sytuacji, gdy dłużnik dokonuje czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli, a osoba trzecia (np. nowy właściciel majątku) odnosi korzyść majątkową. W praktyce najczęściej spotykane przypadki to:
- sprzedaż mieszkania lub domu poniżej wartości rynkowej,
- przepisanie majątku na rodzinę lub znajomych,
- darowizna na rzecz krewnych,
- przekazanie udziałów w firmie osobom bliskim.
W każdym przypadku kluczowy jest zamiar – wierzyciel musi udowodnić, że działania dłużnika miały na celu właśnie pokrzywdzenie wierzyciela, żeby skarga pauliańska odniosła skutek. Jak udowodnić zamiar pokrzywdzenia wierzycieli? To faktycznie trudne. Na szczęście z pomocą przychodzą nam domniemania ustawowe z art. 527 § 4 Kodeksu cywilnego i 529 Kodeksu cywilnego. Jak to zwykle w życiu – wiele rzeczy da się zrobić – trzeba tylko wiedzieć jak.
Więcej na temat podobnych działań dłużników opisaliśmy w artykule:
👉 Czy można skutecznie ochronić majątek przed wierzycielami?
👉 Ochrona przed komornikiem – przed wierzycielami
Kto może wnieść skargę pauliańską?
Skargę pauliańską może złożyć wierzyciel, czyli osoba mająca realną i wymagalną wierzytelność wobec dłużnika. Wierzytelność taka powinna być najlepiej już potwierdzona wyrokiem sądu (choć ustawowo nie jest to bezwzględnie wymagane). Innymi słowy, chodzi o roszczenie istniejące w chwili dokonywania przez dłużnika czynności prawnej, a także istniejące w czasie wniesienia skargi. Przykładowo, może to być dług wynikający z wygranego przez wierzyciela nakazu zapłaty czy ugody sądowej.
Wierzyciel może być zarówno przedsiębiorcą, firmą windykacyjną, bankiem czy inną osobą prawną, jak i osobą prywatną. W skrócie: jeśli istnieje dług i podejrzenie, że dłużnik przenosi aktywa na innych, warto rozważyć skorzystanie z tego środka ochrony.
Kiedy można wnieść skargę pauliańską?
Skarga pauliańska przysługuje, gdy spełnione są trzy warunki:
- Dłużnik dokonał czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzyciela – np. wyzbył się majątku, przez co egzekucja stała się niemożliwa.
- Osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową – np. stała się właścicielem nieruchomości.
- Ta osoba wiedziała (lub mogła się dowiedzieć), że czynność szkodzi wierzycielowi.
W przypadku osób bliskich, prawo zakłada, że wiedziały o działaniu dłużnika na szkodę wierzycieli.
Skarga pauliańska – termin i przedawnienie
Skargę pauliańską należy wnieść w terminie 5 lat od daty dokonania kwestionowanej czynności prawnej (np. podpisania aktu notarialnego). Termin ten nie podlega przedłużeniu ani zawieszeniu – jest tzw. terminem zawitym. Po jego upływie sąd oddali powództwo, nawet jeśli wszystkie inne przesłanki są spełnione.
Co daje skarga pauliańska?
Jeżeli sąd uzna, że czynność prawna dłużnika była dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, orzeka bezskuteczność tej czynności względem wierzyciela. Oznacza to, że wierzyciel może zająć majątek, który oficjalnie nie należy już do dłużnika – jakby do tej zmiany nigdy nie doszło. Co ważne, jeśli majątek został już dalej zbyty, można zaskarżyć kolejną umowę – wierzyciel staje się niejako w sytuacji, jak gdyby dłużnik nigdy nie pozbył się majątku. Ostatecznie wierzyciel zyskuje możliwość prowadzenia egzekucji z objętych skargą składników majątku lub dochodzenia zwrotu równowartości pieniężnej od osoby trzeciej, do której trafiły. Co istotne – majątek nie staje się z powrotem własnością dłużnika. Majątek nie staję się również własnością wierzyciela. Po prostu – wierzyciel może prowadzić egzekucję ze składników majątku przeniesionych na osobę trzecią.
Jak złożyć skargę pauliańską?
W celu skutecznego wniesienia skargi pauliańskiej należy:
- Zgromadzić dowody: np. akt notarialny, dane dłużnika, potwierdzenie istnienia wierzytelności, analiza stanu majątkowego.
- Wnieść pozew: skarga pauliańska to klasyczne powództwo cywilne, które należy złożyć w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania osoby trzeciej (nie dłużnika).
- Uzasadnić zarzuty: wykazać, że doszło do pokrzywdzenia wierzyciela i że osoba trzecia wiedziała (lub mogła się dowiedzieć), że działała na jego szkodę.
Ważne: sama skarga nie dotyczy bezpośrednio dłużnika, ale osoby, która uzyskała korzyść – to ona staje się formalnie stroną pozwaną w sprawie.
Skarga pauliańska – FAQ
1. Czy skarga pauliańska dotyczy tylko darowizn?
Nie. Może dotyczyć każdej czynności prawnej – sprzedaży, darowizny, zamiany, spłaty długu jednego wierzyciela z pominięciem innych itd.
2. Czy można złożyć skargę przeciwko kilku osobom?
Tak, jeżeli majątek został przekazywany dalej (np. z rąk dłużnika do osoby trzeciej, a potem do czwartej), skarga może objąć kolejne osoby – o ile spełnione są warunki odpowiedzialności.
3. Jak długo trwa sprawa ze skargi pauliańskiej?
Średnio 12–36 miesięcy, w zależności od obciążenia sądu, dostępnych dowodów i postawy osoby trzeciej.
4. Czy trzeba mieć tytuł wykonawczy (np. wyrok)?
Nie zawsze. Wystarczy istnienie wierzytelności (potwierdzonej fakturą, umową itp.). Jednak orzeczenie sądowe lub nakaz zapłaty bardzo wzmacniają pozycję wierzyciela.
5. Czy można wnieść skargę pauliańską, jeśli dłużnik jeszcze nie ogłosił upadłości?
Tak. Skarga pauliańska dotyczy każdej sytuacji, w której działania dłużnika prowadzą do pokrzywdzenia wierzycieli – niezależnie od tego, czy ogłoszono upadłość.
6. Czy każda sprzedaż przez dłużnika to powód do skargi pauliańskiej?
Nie. Musi istnieć konkretne pokrzywdzenie wierzyciela – sprzedaż sama w sobie nie jest wystarczająca, jeśli np. środki ze sprzedaży zostały wykorzystane na spłatę długów lub transakcja miała charakter rynkowy.
Potrzebujesz pomocy?
Jeśli podejrzewasz, że Twój dłużnik działa na Twoją szkodę, nie czekaj. Skontaktuj się z nami – dokonamy analizy Twojej sytuacji, ocenimy szanse powodzenia i poprowadzimy sprawę od A do Z.
